در فرهنگ کهن ایران، مار (اژدها) پلیدترین و در عین حال نیرومندترین آفریدهی استومند (مادی) اهریمن است. در فرگرد نخست وندیداد، میخوانیم:
نخستین سرزمین و کشور نیک که من [اهورامزدا] آفریدم، ایران ویج بود بر کرانهی رود دایی تیای نیک.
پس آنگاه، اهریمن همه تن مرگ بیامد و به پتیارگی، اژدها را در رود دایی تیای نیک بیافرید و زمستان دیو آفریده را بر جهان هستی، چیرگی بخشید.
این رخداد، همان پایین آمدن یکباره لبهی یخبندان دوان چهارم زمینشناسی (دورهی حاضر) در هزارهی نهم ـ دهم پیش از میلاد مسیح است که بدینگونه ثبت بننبشتها (اسناد) کهن تاریخ سرزمین ما شده است.
از مار (اژدها) در جایجای یشتها، همینگونه یاد شده است. در آبان یشت، آمده است:
ای اردویسور آناهیتا! ای نیک! ای تواناترین!
مرا این کامیابی ارزانی دار که من بر «اژی دهاک» [ضحاک ماردوش] سه پوزهی سه کلهی شش چشم، آن دارندهی هزار [گونه] چالاکی، آن دیو بسیار زورمند دروج، آن دروند آسیبرسان جهان و آن زورمندترین دروجی که اهریمن برای تباه کردن جهان اشه، به پتیارگی در جهان استومند بیافرید، پیروز شوم...
در اینجا نیز به روشنی از «مار» (اژدها) به عنوان زورمندترین دروجی که اهریمن برای تباه کردن جهان اشه، آفریده است، یاد میشود.
در باور ایرانیان کهن و باستان، «سیمرغ» نماد دارو و درمان است.
در یسنه ـ بند 17 رشن یشت آمده است:
ای رشن اشون:
اگر تو بر بالای درختی باشی که آشیانهی سی مرغ در آن است و در میان دریای فراخکرت برپاست ـ درختی که در بردارندهی داروهای نیک و داروهای کارگر است و پزشک همگان خوانندش. درختی که بذر همهی گیاهان در آن نهاده شده است...
بدینسان میبینیم که در رمزشناسی و نمادشناسی دانشنامهی ایران کهن، «سیمرغ» بر بالای درختی آشیان دارد که در بردارندهی همهی داروهای نیک و کارگر است و این درخت را که سیمرغ نماد آن است «پزشک همگان خوانند» و این درختی است که بذر همهی گیاهان [ دارویی] در آن نهاده شده است و...
در داستان زایش رستم، زال که از رنج بسیار رودابه برای زادن آگاه میشود، سیمرغ یا پزشک همگان (پزشک عمومی) را فرا میخواند.
در اینجا، به مانند بسیاری جاهای دیگر شاهنامه، به رمز سخن گفته میشود و یا به برگردان فردوسی «معنی بردن به راه رمز»، یعنی:
اگر پزشکان چندی با یکدیگر به درمان بیمار بپردازند: یکی با کارد پزشکی، دیکر با گیاه درمانی و آن دیگری با «منتره درمانی» [درمان بیمار از راه خواندن گفتار ایزدی]. این سومین است که بهتر از همه بیماری را از تن بیماراشون، دور میکند.
همچنین در فرگرد بیستم «وندیداد»، درباره آغاز دانش پزشکی و نخستین کس که به کار پزشکی پرداخت، آمده است:
چه کسی بود، نخستین پزشک خردمند، فرخنده، توانگر، فرهمند، رویینتن و پیشداد [نخستین قانونگذار یا بنیانگذار علم پزشکی]؟
چه کسی بود که بیماری را، به بیماری باز گرداند؟
چه کسی بود که مرگ را، به مرگ باز گرداند؟
چه کسی بود که نخستین بار نوک دشنه و آتش تب را از تن مردمان دور راند؟
«تریت» بود، نخستین پزشک خردمند، فرخنده، توانگر، فرهمند، رویینتن و پیشداد که بیماری را به بیماری باز گرداند که مرگ را به مرگ باز گرداند که نخستین بار، نوک دشنه و آتش تب را از تن مردمان دور راند.
او بود که به جست و جوی داروها و شیوههای درمان برآمد.
اما امروز شوربختانه به تقلید غربیان «مار» یا زیانبارترین آفریدهی اهریمن را به گونهی دو مار پیچیده به هم، نماد دارو درمان و پزشکی قرار دادهاند.
به جاست که به جای آن سیمرغ را به عنوان نماد دارو، درمان و پزشکی در ایران برگزیده شود.
نخستین سرزمین و کشور نیک که من [اهورامزدا] آفریدم، ایران ویج بود بر کرانهی رود دایی تیای نیک.
پس آنگاه، اهریمن همه تن مرگ بیامد و به پتیارگی، اژدها را در رود دایی تیای نیک بیافرید و زمستان دیو آفریده را بر جهان هستی، چیرگی بخشید.
این رخداد، همان پایین آمدن یکباره لبهی یخبندان دوان چهارم زمینشناسی (دورهی حاضر) در هزارهی نهم ـ دهم پیش از میلاد مسیح است که بدینگونه ثبت بننبشتها (اسناد) کهن تاریخ سرزمین ما شده است.
از مار (اژدها) در جایجای یشتها، همینگونه یاد شده است. در آبان یشت، آمده است:
ای اردویسور آناهیتا! ای نیک! ای تواناترین!
مرا این کامیابی ارزانی دار که من بر «اژی دهاک» [ضحاک ماردوش] سه پوزهی سه کلهی شش چشم، آن دارندهی هزار [گونه] چالاکی، آن دیو بسیار زورمند دروج، آن دروند آسیبرسان جهان و آن زورمندترین دروجی که اهریمن برای تباه کردن جهان اشه، به پتیارگی در جهان استومند بیافرید، پیروز شوم...
در اینجا نیز به روشنی از «مار» (اژدها) به عنوان زورمندترین دروجی که اهریمن برای تباه کردن جهان اشه، آفریده است، یاد میشود.
در باور ایرانیان کهن و باستان، «سیمرغ» نماد دارو و درمان است.
در یسنه ـ بند 17 رشن یشت آمده است:
ای رشن اشون:
اگر تو بر بالای درختی باشی که آشیانهی سی مرغ در آن است و در میان دریای فراخکرت برپاست ـ درختی که در بردارندهی داروهای نیک و داروهای کارگر است و پزشک همگان خوانندش. درختی که بذر همهی گیاهان در آن نهاده شده است...
بدینسان میبینیم که در رمزشناسی و نمادشناسی دانشنامهی ایران کهن، «سیمرغ» بر بالای درختی آشیان دارد که در بردارندهی همهی داروهای نیک و کارگر است و این درخت را که سیمرغ نماد آن است «پزشک همگان خوانند» و این درختی است که بذر همهی گیاهان [ دارویی] در آن نهاده شده است و...
در داستان زایش رستم، زال که از رنج بسیار رودابه برای زادن آگاه میشود، سیمرغ یا پزشک همگان (پزشک عمومی) را فرا میخواند.
در اینجا، به مانند بسیاری جاهای دیگر شاهنامه، به رمز سخن گفته میشود و یا به برگردان فردوسی «معنی بردن به راه رمز»، یعنی:
اگر پزشکان چندی با یکدیگر به درمان بیمار بپردازند: یکی با کارد پزشکی، دیکر با گیاه درمانی و آن دیگری با «منتره درمانی» [درمان بیمار از راه خواندن گفتار ایزدی]. این سومین است که بهتر از همه بیماری را از تن بیماراشون، دور میکند.
همچنین در فرگرد بیستم «وندیداد»، درباره آغاز دانش پزشکی و نخستین کس که به کار پزشکی پرداخت، آمده است:
چه کسی بود، نخستین پزشک خردمند، فرخنده، توانگر، فرهمند، رویینتن و پیشداد [نخستین قانونگذار یا بنیانگذار علم پزشکی]؟
چه کسی بود که بیماری را، به بیماری باز گرداند؟
چه کسی بود که مرگ را، به مرگ باز گرداند؟
چه کسی بود که نخستین بار نوک دشنه و آتش تب را از تن مردمان دور راند؟
«تریت» بود، نخستین پزشک خردمند، فرخنده، توانگر، فرهمند، رویینتن و پیشداد که بیماری را به بیماری باز گرداند که مرگ را به مرگ باز گرداند که نخستین بار، نوک دشنه و آتش تب را از تن مردمان دور راند.
او بود که به جست و جوی داروها و شیوههای درمان برآمد.
اما امروز شوربختانه به تقلید غربیان «مار» یا زیانبارترین آفریدهی اهریمن را به گونهی دو مار پیچیده به هم، نماد دارو درمان و پزشکی قرار دادهاند.
به جاست که به جای آن سیمرغ را به عنوان نماد دارو، درمان و پزشکی در ایران برگزیده شود.
